Παραγωγή in vitro κρέατος (IVM)

Το in vitro κρέας (IVM) είναι ένας εργαστηριακά καλλιεργημένος μυϊκός ιστός από ζωικά βλαστοκύτταρα. Σκοπός της in vitro καλλιέργειας κρέατος είναι η παραγωγή του χωρίς να χρειάζεται η σφαγή του ζώου.

Σε πρώτη φάση, η in vitro παραγωγή κρέατος στοχεύει στην παραγωγή επεξεργασμένων προϊόντων όπως λουκάνικα ή μπιφτέκια διότι είναι συγκριτικά ευκολότερη σε σχέση με την in vitro  παραγωγή, για παράδειγμα, μπριζόλας η δομή της οποίας είναι αρκετά σύνθετη.

Ιστορικό.

Το 1912 ο γάλλος χειρουργός και βιολόγος  Alexis Carrel κατάφερε να κρατήσει ένα κομμάτι καρδιακού μυός νεοσσού ζωντανό σε ένα τρυβλίο Petri αποδεικνύοντας ότι ήταν δυνατό να διατηρηθεί μυϊκός ιστός ζωντανός έξω από το σώμα, υπό την προϋπόθεση ότι τρέφεται με κατάλληλα θρεπτικά συστατικά. O Ολλανδός ερευνητής και επιχειρηματίας  Willem van Eelen είχε την ιδέα της χρησιμοποίησης καλλιέργειας ιστού για την παραγωγή προϊόντων με βάση το κρέας στις αρχές της δεκαετίας του 1950 και το 1999 η θεωρητική του ιδέα κατοχυρώθηκε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Στο εργαστήριο SymbioticA του Πανεπιστημίου της Δυτικής Αυστραλίας οι επιστήμονες κατάφεραν να διατηρήσουν μυϊκούς ιστούς από βατράχους και να τους διατηρήσουν ζωντανούς και να τους αναπτύξουν επίσης σε δισκία καλλιέργειας.

Το πρώτο καλλιεργημένο χάμπουργκερ δοκιμάστηκε στο Λονδίνο στις 5 Αυγούστου, 2013, ζύγιζε 142 g και το κόστος παραγωγής του ανήλθε στα 325,000 δολάρια!!. Το κρέας, το οποίο αρχικά ήταν λευκό απέκτησε το γνώριμο χρώμα του με την προσθήκη της φυσικής ουσίας μυοσφαιρίνης και χυμού παντζαριού.

H βασική ιδέα πίσω από την παραγωγή in vitro κρέατος (IVM)  

Έχουν προταθεί διάφορες τεχνικές για την παραγωγή IVM αλλά η βασική ιδέα πίσω από την παραγωγή του είναι κοινώς αποδεκτή. Σε γενικές γραμμές η διαδικασία που ακολουθείται είναι η παρακάτω:

Λαμβάνεται μυϊκός ιστός από το ζώο και ένας ειδικός τύπος κυττάρων που είναι γνωστά ως μονοπύρηνα ατρακτοειδή κυττάρα, ή  δορυφόρα κύτταρα εξάγονται από τον ιστό. Ο τύπος αυτός  βλαστικών κυττάρων είναι αδιαφοροποίητα κύτταρα τα οποία θα μπορούσαν να διαφοροποιηθούν σε οποιοδήποτε είδος ζωικού κυττάρου. Στον μυϊκό ιστό, τα κύτταρα αυτά ενεργοποιούνται μετά από βλάβη, πολλαπλασιάζονται, συντήκονται και σχηματίζουν νέες μυϊκές ίνες.

Μόλις αυτά τα κύτταρα εξαχθούν, τοποθετούνται σε ένα μέσο ανάπτυξης για να πολλαπλασιαστούν. Κατά τη διάρκεια μερικών εβδομάδων, ένα κύτταρο μπορεί να αναπτυχθεί και να πολλαπλασιαστεί για να σχηματιστούν πάνω από ένα τρισεκατομμύριο κύτταρα. Αυτά τα κύτταρα συγκολλώνται σχηματίζοντας μικροσκοπικές δομές γνωστές και ως σκελετικοί μυοσωληνίσκοι που έχουν μήκος μόνο 0,3 mm. Οι μυοσωληνίσκοι στη συνέχεια τοποθετούνται σε ένα άλλο μέσο ανάπτυξης και τελικά προκύπτει ένα μικρό κομμάτι μυϊκού ιστού. Τέλος, οι προκύπτουσες λωρίδες μυϊκού ιστού ενοποιούνται και σχηματίζουν το τελικό προϊόν.

Γιατί στοχεύουμε στην παραγωγή IVM;

Τα προβλήματα που σχετίζονται με την παραγωγή κρέατος στον κόσμο σήμερα μπορούν σε γενικές γραμμές να ομαδοποιηθούν σε τρεις βασικές κατηγορίες: ηθικά, οικολογικά και προβλήματα υγείας των καταναλωτών.

Ηθικά προβλήματα  

Τον Ιούλιο του 2012, μια ομάδα γνωστών νευροεπιστημόνων δημοσίευσαν την γνωστή ως «Διακήρυξη του Cambridge για τη συνείδηση ​​σε μη-ανθρώπινα όντα», η οποία συμπεραίνει ότι: τα ζώα πράγματι έχουν συνείδηση, ή τουλάχιστον διαθέτουν τα απαραίτητα «νευροβιολογικά υποστρώματα» να «παράγουν» συνείδηση  και δεν είναι απλώς βιολογικές μηχανές.  Συγκεκριμένα, το συμπέρασμα της Διακήρυξης έχει ως εξής: «Η απουσία νεοφλοιού  δεν φαίνεται να εμποδίζει έναν οργανισμό να βιώνει συναισθηματικές καταστάσεις. Συγκεκριμένα στοιχεία δείχνουν ότι, τα μη ανθρώπινα όντα έχουν τα νευροανατομικά, νευροχημικά και νευροφυσιολογικά υποστρώματα συνειδητών καταστάσεων και επομένως την ικανότητα να εκδηλώνουν εκ προθέσεως συμπεριφορές.

Κατά συνέπεια, το βάρος των στοιχείων δείχνει ότι οι άνθρωποι δεν είναι μοναδικοί που διαθέτουν τα νευρολογικά υποστρώματα που παράγουν συνείδηση. Τα μη ανθρώπινα όντα, συμπεριλαμβανομένων όλων των θηλαστικών και πτηνών, και πολλά άλλα πλάσματα, συμπεριλαμβανομένων ακόμη και των χταποδιών, διαθέτουν επίσης αυτά τα νευρολογικά υποστρώματα.»

Πολλοί ερευνητές, διαφόρων τομέων, έχουν φτάσει στο ίδιο συμπέρασμα, επομένως υπάρχει επιστημονική συναίνεση σχετικά με την ενσυναίσθηση των ζώων και την ικανότητά τους να αισθάνονται, να αντιλαμβάνονται, ή και να βιώνουν εμπειρίες υποκειμενικά και αυτό είναι επίσημα αναγνωρισμένο και από τη νομοθεσία της Ε.Ε. (Συνθήκη της Λισαβόνας, εγκρίθηκε από τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ισχύει από την 1η Δεκεμβρίου του 2009.).

Επομένως, πρακτικές όπως η εκτροφή των ζώων σε περιορισμένους χώρους και σε αντίξοες συνθήκες, η σκληρή μεταχείριση, οι υπεραστικές μεταφορές χωρίς κατάλληλη τροφή και νερό, οι τραυματισμοί που οφείλονται σε κακοσχεδιασμένες κτιριακές εγκαταστάσεις, ο υπερπληθυσμός και η έκθεση σε ακραίες καιρικές συνθήκες, προκαλούν άγχος, φόβο, ψυχική και σωματική ταλαιπωρία στα ζώα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η εκτροφή ωοτόκων ορνίθων σε περιορισμένες κλωβοστοιχίες.

Επίσης, υπάρχει η άποψη ότι η θανάτωση ζώων για ανθρώπινη διατροφή αποτελεί μια μη απαραίτητη βιαιότητα αφού η έρευνα έχει αποδείξει ότι τα φυτά περιέχουν όλες τις βιταμίνες και τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται το ανθρώπινο σώμα και επομένως αρκούν για την πλήρη και ισορροπημένη ανθρώπινη διατροφή. Τέτοια ηθικά κίνητρα έχουν κωδικοποιηθεί στο πλαίσιο διαφόρων θρησκευτικών πεποιθήσεων καθώς και κινημάτων για την  υπεράσπιση των δικαιωμάτων των ζώων.

Συμπερασματικά λοιπόν, κάθε ταλαιπωρία που προκαλείται στα ζώα εξαιτίας των πρακτικών και των συνθηκών εκτροφής τους είναι ηθικά απαράδεκτη.

Οικολογικά προβλήματα 

   

Ο παγκόσμιος πληθυσμός είναι μεγαλύτερος από οποιοδήποτε άλλο σημείο στην ανθρώπινη ιστορία, και όλο και περισσότεροι άνθρωποι καταναλώνουν κρέας.

Όμως, είναι κοινώς αποδεκτό, ότι η βιομηχανία κρέατος είναι ενεργοβόρα, εξαντλεί τους υδάτινους πόρους, μολύνει με τα ζωικά απόβλητα τον υδροφόρο ορίζοντα με σοβαρότερη επίπτωση την νιτρορύπανση (εισροή νιτρικών ιόντων), διαβρώνει το έδαφος, συμβάλλει τα μέγιστα στο φαινόμενο του θερμοκηπίου με τις εκπομπές επικίνδυνων αερίων, αυξάνει τη μικροβιακή ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των επιπτώσεων της παραγωγής κρέατος στο περιβάλλον είναι ο υπολογισμός ότι κάθε χάμπουργκερ που παράγεται από ζώα που εκτρέφονται στα δάση της Αμαζονίας και της Κεντρικής Αμερικής είναι υπεύθυνο για την απογύμνωση μιας περιοχής 5,2 τετραγωνικών μέτρων, όσο δηλαδή ένα μικρό δωμάτιο.

Προβλήματα υγείας των καταναλωτών

Πολλά προβλήματα σχετικά με την εκδήλωση ασθενειών σχετίζονται με την κατανάλωση κρέατος. Η υπερκατανάλωση ιδίως επεξεργασμένου κρέατος αυξάνει την πιθανότητα να πεθάνει κάποιος νωρίς κατά 44%. Αυτό φάνηκε σε μελέτη 450.000 ατόμων, που κατανάλωναν επεξεργασμένο κρέας σε μεγάλη ποσότητα.

Επίσης, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κρούει τον κώδωνα κινδύνου για τις «διοξίνες». Η έκθεση μας σε διοξίνες αφορά κυρίως στην κατανάλωση κρέατος, ψαριών, οστρακοειδών και γαλακτοκομικών προϊόντων. Οι διοξίνες είναι ομάδα χημικών ενώσεων ανθεκτικές σε περιβαλλοντικούς ρύπους, που βρίσκονται σχεδόν παντού και συσσωρεύονται κυρίως στον λιπώδη ιστό των ζώων. Η κατανάλωσή τους μπορεί να προκαλέσει αναπαραγωγικά, αναπτυξιακά προβλήματα, να βλάψει το ανοσοποιητικό σύστημα, να παρέμβει στην ομαλή λειτουργία των ορμονών και επίσης να προκαλέσει καρκίνο.

Γενικότερα, η κατανάλωση κυρίως κόκκινου κρέατος και επεξεργασμένων κρεάτων (αλλαντικά, μπέικον και ζαμπόν) συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο να νοσήσει κανείς από  σοβαρές ασθένειες, όπως καρκίνο, καρδιοπάθεια, αναπνευστικά νοσήματα, εγκεφαλικό, διαβήτη, λοιμώξεις, Αλτσχάιμερ, νεφρική νόσο και νόσο του ήπατος.

Ο αντίλογος

Ωστόσο, μερικά από τα παραπάνω θέματα δεν τα συμμερίζεται σύσσωμη η επιστημονική κοινότητα και κατά καιρούς έχουν δημοσιευτεί  άρθρα που αμφισβητούν τη χρησιμότητα τεχνολογικών προσεγγίσεων όπως η IVM στην παραγωγή κρέατος. Σταχυολογούμε, χωρίς σχόλια, μερικές από αυτές τις απόψεις.

• Η μείωση της ταλαιπωρίας των ζώων είναι ίσως ο πιο σημαντικότερος λόγος να υποστηρίξουμε την έρευνα και την παραγωγή IVM. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι υπάρχουν σύγχρονες γεωργικές πρακτικές που λαμβάνουν υπόψη τους κανόνες πρόνοιας (animal welfare) των εκτρεφόμενων ζώων . Για παράδειγμα, τα ζώα «ελευθέρας βοσκής» υπόκεινται σε λιγότερες καταπονήσεις σε σχέση με τις εντατικοποιημένες μορφές εκτροφής τους και διαβιούν σε συνθήκες με τις λιγότερες δυνατές ανθρώπινες παρεμβάσεις.
• Η παρατηρούμενη σχέση μεταξύ κατανάλωσης κρέατος και ασθενειών είναι δοσοεξαρτώμενη. Η συνετή κατανάλωση κρέατος όχι μόνο δεν δημιουργεί προβλήματα στον άνθρωπο αλλά τον βοηθά να προσλάβει πολύτιμα θρεπτικά συστατικά όπως σίδηρο, ψευδάργυρο, βιταμίνη Β12, ασβέστιο κλπ.Eπίσης, το λευκό κρέας, ωφελεί την υγεία των καταναλωτών αφού όσοι καταναλώνουν περισσότερο, έχουν 25% λιγότερες πιθανότητες να χάσουν πρόωρα τη ζωή τους από διάφορες αιτίες συγκριτικά με όσους καταναλώνουν λιγότερο.

• Τέλος, πολλές από τις ασθένειες που αποδίδονται στην κατανάλωση κρέατος σχετίζονται περισσότερο με τον τρόπο μαγειρέματός του και λιγότερο με τα εγγενή χαρακτηριστικά του. Οι ετεροκυκλικές αμίνες (HCA) και οι πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες (ΡΑΗ) που σχηματίζονται κατά την διάρκεια του ψησίματος στα κάρβουνα ή όταν το κρέας μαγειρεύεται σε υψηλές θερμοκρασίες,    ενοχοποιούνται για την εμφάνιση όγκων.Συμπερασματικά λοιπόν, δεν συντρέχει λόγος να υιοθετήσουμε την in vitro καλλιέργεια κρέατος όταν με τις παραδοσιακές μεθόδους παράγουμε ένα ποιοτικό προϊόν.

• Η παραγωγή IVM μας αποστασιοποιεί από τον φυσικό κόσμο, μας αποξενώνει από τις ρίζες μας και τα πλάσματα γύρω μας. Το επιχείρημα αυτό βασίζεται στην ιδέα σύμφωνα   με την οποία οι σχέσεις εξάρτησης με τη φύση είναι ιδιαίτερα σημαντικές και πολύτιμες για τον άνθρωπο.

• Η ζωή από μόνη της είναι το πολυτιμότερο αγαθό ανεξάρτητα από την ποιότητά της. Ένας μεγάλος αριθμός των ζώων χρωστούν τη ζωή τους στην πρόθεσή μας να τα φάμε.

• Η παραγωγή IVM διευκολύνει τον κανιβαλισμό. Η ικανότητα να συνθέσουμε το κρέας, όχι μόνο μπορεί να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο παράγεται το κρέας, αλλά και  να επεκτείνει το εύρος των κρεάτων που μπορεί να καταναλωθούν. Αυτό μπορεί να       περιλαμβάνει   απειλούμενα είδη, εξαφανισμένα ζώα - και, ίσως το πιο ανησυχητικό -   ανθρώπους.

• Είναι εφικτή η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών που θα μπορούσαν να μειώσουν δραστικά το οικολογικό αποτύπωμα των μονάδων εκτροφής ζώων και επομένως οι έρευνες πρέπει να επικεντρωθούν προς αυτή την κατεύθυνση και όχι προς την παραγωγή ενός «τεχνητού» προϊόντος.

• Η ιδέα της κατανάλωσης κρέατος που καλλιεργείται σε ένα τρυβλίο Petrie είναι αηδιαστική. Αυτό το αίσθημα της αηδίας (The wisdom of repugnance, ή the yuck factor)٭ είναι αρκετό για να απορριφθεί κάθε προσπάθεια παραγωγής  IVM.

٭ The wisdom of repugnance, ή the yuck factor ονομάζεται η πεποίθηση ότι μια διαισθητική (ή «εν τω βάθει») αρνητική ανταπόκριση σε κάποιο πράγμα, ιδέα, ή πρακτική  θα πρέπει να ερμηνευθεί ως απόδειξη ότι η φύση του είναι επιβλαβής.

Διάφορες προτάσεις για το μέλλον της παραγωγής κρέατος.

Η συμβατική παραγωγή κρέατος δεν μπορεί να ανταποκριθεί στην ολοένα αυξανόμενη κοινωνική απαίτηση για διατροφική ασφάλεια και αυτάρκεια, για διασφάλιση της αειφορίας των φυσικών πόρων και για ευζωία των παραγωγικών ζώων. Επομένως, πρέπει πράγματι να αναζητηθούν εναλλακτικές κατευθύνσεις και η παραγωγή IV κρέατος αποτελεί μία από τις πολλές προτεινόμενες λύσεις για την αντιμετώπιση των προαναφερθέντων ζητημάτων.

Ωστόσο, στο παρόν στάδιο, πολλές νέες τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένου του ΙVΜ, είναι τεχνολογικά ανώριμες και δαπανηρές και δεν μπορούν να υποκαταστήσουν άμεσα τη συμβατική παραγωγή κρέατος.

 Αυτή τη στιγμή υπάρχουν επαρκώς μελετημένες ή ακόμα και ήδη διαθέσιμες εναλλακτικές επιλογές και προτάσεις για τη διατροφή του αυξανόμενου ανθρώπινου πληθυσμού με περιβαλλοντικά και κοινωνικά αποδεκτό τρόπο.

1.  Ένας τρόπος για να αλλάξει η πρακτική της κλασσικής βιομηχανίας κρέατος είναι εφαρμογή των αρχών δύο νέων σχετικά επιστημονικών κλάδων  της Αγρο-οικολογίας και της

Βιομηχανικής Οικολογίας. Η Αγρο-οικολογία και η Βιομηχανική Οικολογία ταυτίζονται με την  έννοια του «οικοσυστήματος» και προσφέρουν δύο διαφορετικές αλληλοσυμπληρώμενες εναλλακτικές λύσεις για την ελαχιστοποίηση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των συστημάτων παραγωγής. Τα συστήματα που βασίζονται στις αρχές της Αγρο-οικολογίας χρησιμοποιούν την ποικιλομορφία των φυσικών πόρων που δεν είναι άμεσα αξιοποιήσιμα από τον άνθρωπο για την παραγωγή π.χ. κρέατος, διατηρώντας ταυτόχρονα τεράστιες περιοχές με υψηλό δυναμικό βιοποικιλότητας ενώ η Βιομηχανική Οικολογία προσθέτει ισορροπία μεταξύ των κοινωνικο-οικονομικών και περιβαλλοντικών στόχων ώστε να μπορέσει να επιτευχθεί η αειφόρο ανάπτυξη στη παραγωγή.

Στο πλαίσιο αυτής της προσέγγισης προτάθηκαν (Dumont et al., 2013) πέντε αρχές οι οποίες αποτελούν τα κλειδιά για την αναγνώριση των οικολογικών διαδικασιών που πρέπει να βελτιστοποιηθούν ώστε να επανασχεδιαστούν βιώσιμα συστήματα στη ζωική παραγωγή :

I.       Η υιοθέτηση πρακτικών διαχείρισης με στόχο τη βελτίωση της υγείας των ζώων. 

II    Η μείωση των εισροών που   απαιτούνται για την ζωική παραγωγή.

III.    Η μείωση της ρύπανσης (απέκκριση Ν και Ρ και των εκπομπών αερίων) με τη βελτιστοποίηση της λειτουργίας του μεταβολισμού των ζώων στα σύγχρονα συστήματα εκτροφής.

IV.      Ενίσχυση της ποικιλομορφίας των συστημάτων ζωικής παραγωγής ώστε  να ενισχυθεί η ανθεκτικότητά τους (η εκτροφή διαφορετικών ειδών ζώων προσφέρει μια στρατηγική κατανομή των κινδύνων κατά της ξηρασίας, της έξαρσης ασθενειών και των διακυμάνσεων των τιμών της αγοράς κλπ).

V.      Η διατήρηση της βιοποικιλότητας των αγροοικοσυστημάτων με την προσαρμογή των πρακτικών διαχείρισης.

Βασική προϋπόθεση για την επιτυχή καθιέρωση των νέων πρακτικών στην παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων που προτείνονται παραπάνω, είναι η συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων όλων των εμπλεκομένων όπως των αγροτών, των φορέων χάραξης πολιτικής, της επιστημονικής κοινότητας, των εμπόρων και των καταναλωτών. Κάθε ομάδα έχει το δικό της ρόλο για να παίξει, τη δική της μοναδική συμβολή  για την ενίσχυση της βιώσιμης αγροτικής παραγωγής.

2. Μια άλλη πρόταση είναι η κατανάλωση ποικίλων πηγών κρέατος ή ζωικών πρωτεϊνών από διαφορετικούς τύπους ζώων.

Κατά τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, οι άνθρωποι κατανάλωναν σκυλιά, γάτες και άλλα μικρά ζώα, πράγμα που δεν συμβαίνει πια στις ανεπτυγμένες χώρες. Μερικοί συγγραφείς προωθούν τα «μη συμβατικά είδη κρέατος» που χαρακτηρίζονται από μικρό μέγεθος, συμπεριλαμβανομένων των ινδικών χοιριδίων που καταναλώνονται στη Νότια Αμερική και των κουνελιών που καταναλώνονται κυρίως στην Ευρώπη. Τα «μη συμβατικά είδη κρέατος» περιλαμβάνουν επίσης ερπετά, αρουραίους, κάθε είδος πουλιών (εκτός από κοτόπουλο και πάπια) και φυσικά τα έντομα. Γενικά, το κρέας όλων αυτών των ειδών χαρακτηρίζεται από ένα προφίλ αμινοξέων προσαρμοσμένο στις ανθρώπινες διατροφικές ανάγκες όπως κάθε κρέας ζώων που καταναλώνεται επί του παρόντος. Ωστόσο, για όλα αυτά τα είδη, υπάρχει ένα σημαντικό πρόβλημα αποδοχής από τους καταναλωτές.

3. Μια τρίτη επιλογή για το μέλλον είναι να τρώμε λιγότερο κρέας και να τρώμε περισσότερες πρωτεΐνες φυτικής προέλευσης (πρωτεΐνες σίτου, μυκοπρωτεΐνες, κλπ).

Το ίδρυμα Heinrich-Böll στην ετήσια αναφορά του (The Meat Atlas, 2014) αναφέρει: «Η δίαιτα δεν είναι απλά μια ιδιωτική υπόθεση. Κάθε γεύμα που καταναλώνουμε έχει πραγματικές συνέπειες στη ζωή των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο, στο περιβάλλον, στη βιοποικιλότητα και στο κλίμα και δεν λαμβάνονται υπόψη όταν λαίμαργα καταναλώνουμε μια μερίδα κρέατος.»

Επιστήμονες διαπίστωσαν ότι, οι εκπομπές που εκλύονται για να παραχθεί μια μπριζόλα 230 γρ ισοδυναμούν με την οδήγηση ενός μικρού αυτοκινήτου για περίπου 46 χλμ. Η αντικατάσταση αυτής της μπριζόλας ίδιου βάρους με υποκατάστατο κρέατος φυτικής προέλευσης ισοδυναμεί με εκπομπές αερίων που εκλύονται αν οδηγούσαμε το ίδιο αυτοκίνητο για μόλις 5 χλμ..

Η κινεζική κυβέρνηση έχει εκπονήσει ένα σχέδιο για τη μείωση της κατανάλωσης κρέατος των πολιτών της κατά 50% τα επόμενα χρόνια, μια κίνηση που οι ακτιβιστές που μάχονται για την προστασία του περιβάλλοντος ελπίζουν ότι θα συμβάλει σημαντικά στην προσπάθεια να αποφευχθεί η ανεξέλεγκτη υπερθέρμανση του πλανήτη.

Επίσης, η Γενική Διεύθυνση Δράσης για το Κλίμα της Ε.Ε. ενθαρρύνει τους ευρωπαίους πολίτες και τους εθνικούς φορείς χάραξης πολιτικής, να εφαρμόσουν την πρόταση για μείωση της υπερβολικής κατανάλωσης κρέατος και να προωθήσουν εναλλακτικούς τρόπους διατροφής, με στόχο τη βελτίωση της υγείας και τη μείωση της ανθρώπινης επιβάρυνσης του περιβάλλοντος.

Στο πλαίσιο του έργου LikeMeat που χρηματοδοτείται από την ΕΕ, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις ανέπτυξαν ανάλογα κρέατος με εξαιρετική υφή, εμφάνιση και άρωμα και με μεγάλη αποδοχή από τους καταναλωτές (http://www.likemeat.eu/). Στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής, η βρετανική εταιρεία Quorn έχει αναπτύξει διάφορα υποκατάστατα κρέατος. Όλα τα τρόφιμα Quorn περιέχουν μυκοπρωτεΐνη ως βασικό συστατικό, το οποίο προέρχεται από τον μύκητα Fusarium venenatum, που αναπτύσσεται με ζύμωση χρησιμοποιώντας μια διαδικασία που είναι παρόμοια με την διαδικασία παραγωγής μπύρας ή γιαουρτιού. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η αμερικανική εταιρεία Beyond Meat έχει επίσης βγάλει στην αγορά από το 2012 μια απομίμηση κοτόπουλου (με βάση τη σόγια) και από το 2014 απομίμηση βοδινού (με βάση τα μπιζέλια). 

Άλλοι επιστήμονες και οργανώσεις  προτείνουν την κατανάλωση πρωτεϊνών από φυτικές πρωτεΐνες (μακροφύκη, μικροφύκη) ή πρωτεϊνών από μικροοργανισμούς (βακτήρια, ζυμομύκητες) αλλά αυτές οι λύσεις, αν και παρέχουν ένα χρήσιμο συμπλήρωμα στην ανθρώπινη διατροφή, το πιο πιθανόν είναι να παραμείνουν περιθωριακές.  Η ακραία θέση στη στρατηγική αυτή θα ήταν να γίνουμε αποκλειστικά χορτοφάγοι. Η Αμερικανική Διαιτητική Ένωση δηλώνει ότι οι χορτοφαγικές δίαιτες είναι υγιείς και διατροφικά επαρκείς όταν αυτές είναι καλά σχεδιασμένες. Επιπλέον, μπορεί να είναι ευεργετικές στην πρόληψη και θεραπεία ορισμένων ασθενειών.

4.               Μια τέταρτη επιλογή είναι η μείωση της οικιακής σπατάλης τροφίμων. Πράγματι, ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) (2013c) εκτιμά ότι κάθε χρόνο περίπου το ένα τρίτο όλων των τροφίμων που παράγονται για ανθρώπινη κατανάλωση στον κόσμο χάνεται ή σπαταλιέται. Στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική κάθε άτομο σπαταλά 95-115kg βρώσιμων τροφίμων κάθε χρόνο. Περίπου 1,4 δισ εκτάρια, ή σχεδόν το 30% της διαθέσιμης γεωργικής γης, χρησιμοποιείται για να παραχθούν αγροτικά προϊόντα που στη συνέχεια πετιούνται ως οικιακά απόβλητα. Ειδικότερα, η σπατάλη του κρέατος, που όπως αναφέραμε δημιουργεί ουσιαστικό αντίκτυπο στο περιβάλλον, αποτελεί το 20 - 25% των αποβλήτων των οικιακών τροφίμων. Το μεγαλύτερο ποσοστό κρέατος που καταλήγει στα οικιακά σκουπίδια είναι αυτό των πουλερικών και υπολογίζεται ότι πετιέται το 13% του συνόλου των βρώσιμων μερών (μη συμπεριλαμβανομένων των οστών) που αγοράζονται από τον καταναλωτή.

Η μείωση λοιπόν της σπατάλης τροφίμων, θα μπορούσε να έχει προοπτικές ως συμπληρωματική στρατηγική ενάντια στα προβλήματα που δημιουργεί η σύγχρονη παραγωγή κρέατος.

 

ΕΠΊΛΟΓΟΣ

Είναι σαφές ότι η κοινωνία μας αντιμετωπίζει μια σειρά προκλήσεων, όπως η απρόσκοπτη τροφοδότηση του αυξανόμενου πληθυσμού, η μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που προκύπτουν από τα σημερινά συστήματα παραγωγής τροφίμων και ταυτόχρονα η υιοθέτηση νέων πρακτικών που να ανταποκρίνονται στις κοινωνικές προσδοκίες για ασφαλή τρόφιμα που θα διασφαλίζουν παράλληλα και την καλή διαβίωση των ζώων.

Με βάση τα ανωτέρω, η in vitro παραγωγή κρέατος παρουσιάζεται από ένα μέρος της επιστημονικής κοινότητας ως η ιδανική λύση για τα σημαντικότερα προβλήματα και τις ανησυχίες που συνδέονται με το σημερινό σύστημα παραγωγής του. Όμως, οι επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις έχουν συχνά σημαντικές ηθικές επιπτώσεις και μερικές φορές δημιουργούν νέες ανησυχίες, ενώ άλλες φορές προσφέρουν πρακτικές λύσεις για σημαντικά προβλήματα. Και ενώ η επιστήμη και η τεχνολογία της παραγωγής IVM υπόσχεται να πραγματοποιήσει τουλάχιστον το τελευταίο, υπάρχουν πολλά ερωτήματα που περιμένουν απάντηση όπως ποιοι θα ρυθμίζουν και θα ελέγχουν τη διανομή και την ποιότητα των καλλιεργημένων κρεάτων ; , τι θα συμβεί με την απασχόληση στον αγροτικό τομέα; τι θα συμβεί αν οι λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες δεν μπορούν να εξάγουν το κρέας σε πλουσιότερες χώρες;, υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης της σειράς των βλαστικών κυττάρων με σοβαρές συνέπειες στην υγεία των καταναλωτών; κλπ.

Η παραγωγή in vitro κρέατος είναι μια αναδυόμενη τεχνολογία η οποία είναι εξαιρετικά ελπιδοφόρα, όπως επίσης και άλλες προτεινόμενες λύσεις που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στο τρόπο που μελλοντικά θα καταναλώνουμε πρωτεΐνες όπως για παράδειγμα η παραγωγή υποκατάστατων κρέατος, η εναλλακτική κατανάλωση ζωικών πρωτεϊνών από άλλες πηγές, η αλλαγή των μεθόδων που εφαρμόζονται στην κτηνοτροφία προς πιο αειφορικά συστήματα παραγωγής κλπ. Όλες αυτές οι λύσεις δεν είναι αποκλειστικές και στην πραγματικότητα αλληλοσυμπληρώνονται και ίσως αποτελούν τις μελλοντικές λύσεις στο σημερινό κορεσμένο, επιβλαβές και ηθικά προβληματικό σύστημα παραγωγής κρέατος.

 Πηγές

·   Artificial Meat? Feasible Approach Based on the Experience from Cell Culture Studies1 Arkadiusz Orzechowski1, 21Department of Physiological Sciences, Faculty of Veterinary Medicine, Warsaw University of Life Sciences –SGGW, Nowoursynowska 159, 02-776 Warsaw, Poland,  Journal of Integrative Agriculture Advance Online Publication 2014

·   Heinrich-Böll Foundation, Meat Atlas. Facts and Figures about the Animals We Eat (Berlin, Germany:2014), p. 8

·   Cultured Meat from Muscle Stem Cells: A Review of Challenges and Prospects
3 4 KADIM Isam1*, MAHGOUB Osman1, BAQIR Senan2, FAYE Bernard3 and PURCHAS Roger Journal of Integrative Agriculture Advance Online Publication 2014

·   The Sustainability Challenges of Our Meat and Dairy Diets, Environment Science and Policy for Sustainable Development · April 2015

·  Tackling meat production and consumption committee on climate change and health, European health parliament 2016

·   In Vitro Meat Production: Challenges and Benefits Over Conventional Meat Production Zuhaib Fayaz Bhat1*, Sunil Kumar1 and Hina Fayaz, Journal of Integrative Agriculture Advance Online Publication 2014

·   Tissue engineered meat- Future meat, Review,  Z. F. Bhat and Hina Bhat, Journal of Stored Products and Postharvest Research Vol. 2(1), pp. 1 - 10, January 2011.

·   Is in vitro meat the solution for the future?, Jean-François Hocquette, Meat Science 2016

·   Mapping emerging industries: opportunities in clean meat, Liz Specht, Ph.D. Senior Scientist, The Good Food Institute, Christie Lagally Senior Scientist, The Good Food Institute JUNE 6, 2017

·   RETHINKING INDUSTRIAL ANIMAL PRODUCTION, w w w . f o o d t a n k . c o m

·   Industry Change: Sustainable Meat Alternatives Irene Chung, Indira Joshi, Seetharam Param, Milind Gadre  Sutardja Center for Entrepreneurship & Technology

·   The Ethics of Producing InVitro Meat, G. OWEN SCHAEFER & JULIAN SAVULESCU, Journal of Applied Philosophy,Vol. 31, No. 2, 2014

·   Tissue Engineering Approaches to Develop Cultured Meat from Cells: a mini review, Muhammad Sajid Arshad, Miral Javaid, Muhammad Sohaib, Farhan Saeed, Ali Imran

Heinrich-Böll Foundation, Meat Atlas. Facts and Figures about the Animals We Eat (Berlin, Germany:2014), p. 8