Παρασκευή 27 Ιουνίου 2008

Περί ΤΕΙ ο λόγος


Με αφορμή την πρόσφατη δήλωση του υπουργού κ. Στυλιανίδη (βλέπε προηγούμενη ανάρτηση) για τα επαγγελματικά δικαιώματα αποφοίτων ΤΕΙ, κρίνω σκόπιμο να παραθέσω τις σκέψεις μου σχετικά μα τον επαγγελματικό ρόλο των αποφοίτων ΣΤΕΓ και τις μελλοντικές προοπτικές του κλάδου.
Είναι χρήσιμο να γίνει κατανοητό το πλαίσιο μέσα στο οποίο οριοθετούνται οι προοπτικές τις Τεχνολογικής Εκπαίδευσης καθώς και τα περιθώρια μεταβολών προς την κατεύθυνση της καταξίωσης των Τεχνολόγων Γεωπόνων στον επαγγελματικό τους χώρο και στην συνείδηση του έλληνα πολίτη.
Η πολιτεία με το Νόμο 2916/11-6-01 προσπάθησε, ακόμη μια φορά, να ρυθμίσει τα θέματα της ανώτατης εκπαίδευσης και επανακαθόρισε ότι αυτή ασκείται από δυο παράλληλους τομείς, τον Πανεπιστημιακό και τον Τεχνολογικό. Οι δυο αυτοί τομείς εκπαίδευσης υποτίθεται λειτουργούν συμπληρωματικά και με διακριτές φυσιογνωμίες, ρόλους και αποστολή.
Η πολιτεία αλλά και διάφοροι καθηγητές κυρίως των ΤΕΙ αλλά και των Πανεπιστημίων προσπαθούν να μας πείσουν ότι μπορεί να σταθεί η λογική ύπαρξης επαγγελματιών επιπέδου ανώτατης εκπαίδευσης που να αποτελούν συνδετικό κρίκο μεταξύ γνώσης και εφαρμογής αναπτύσσοντας την εφαρμοσμένη διάσταση των επιστημών χωρίς μάλιστα να απειλούνται τα «κεκτημένα» των αντίστοιχων κλάδων των Πανεπιστημίων οι οποίοι με τη σειρά τους, σύμφωνα πάντα με την πολιτεία, προάγουν και αναπτύσσουν την επιστήμη και παράγουν νέα γνώση.

Ο τίτλος

Επιχειρώντας μια πρώτη προσέγγιση στο θέμα, η έννοια του «Τεχνολόγου» -αν και πολυδιάστατη- συνοδεύει αποφοίτους ορισμένων ΤΕΙ και παραπέμπει στον ειδικό στον τομέα της τεχνολογίας δηλαδή τον επιστήμονα που εφαρμόζει τα πορίσματα της επιστήμης του στην παραγωγή, στο εμπόριο κλπ., γεγονός το οποίο επιβεβαιώνει και ο νομοθέτης αφού οι απόφοιτοι των ΤΕΙ «Μεταφέρουν, χρησιμοποιούν και προάγουν την σύγχρονη τεχνολογία…». Εύλογα ανακύπτει το απλό ερώτημα: ο απόφοιτος του Πολυτεχνείου ή της σχολής βιολογικών εφαρμογών και τεχνολογιών δεν καλύπτει σύμφωνα με τη φύση της δουλειάς του αλλά και το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών του τον τίτλο του «Τεχνολόγου»; Η αντίφαση είναι προφανής.
Η δεύτερη λέξη που συνοδεύει και συμπληρώνει τη λέξη «Τεχνολόγος» είναι είτε «Γεωπονίας» είτε «Γεωπόνος». Ο ευρύτερα χρησιμοποιούμενος (και αποδεκτός από τους συναδέλφους γεωπόνους ΠΕ) όρος είναι ο πρώτος. Τι σημασιοδοτεί ο όρος αυτός κυρίως σε συνάρτηση με το «Τεχνολόγος»; Καταρχάς ότι οι τεχνολόγοι είναι, όπως αναφέραμε παραπάνω, επιστήμονες που εφαρμόζουν τα πορίσματα της επιστήμης και κατά δεύτερο λόγο, η επιστήμη στην οποία γίνεται αναφορά είναι η Γεωπονική. Στον Νόμο 2916/11-6-01 αναφέρει ότι τα ΤΕΙ "…συνδυάζουν την ανάπτυξη του κατάλληλου θεωρητικού υπόβαθρου σπουδών με υψηλού επιπέδου εργαστηριακή και πρακτική άσκηση, ενώ παράλληλα διεξάγουν κυρίως (εφαρμοσμένη και τεχνολογική έρευνα…)". Αν στο πνεύμα του νομοθέτη η λέξη «συνδυάζουν» περιγράφει ίσης βαρύτητας προγράμματα σπουδών και προς την κατεύθυνση της θεωρίας και προς την κατεύθυνση της εφαρμογής τότε οι όροι είναι αμφοτεροβαρής και επομένως η λέξη «Τεχνολόγος» δεν μπορεί παρά να συνοδεύεται από την «ισοβαρή» λέξη «Γεωπόνος». Από την άλλη, αν θεωρήσουμε ότι η έννοια του Τεχνολόγου βαρύνει περισσότερο το περιεχόμενο σπουδών μας, τότε θα έπρεπε να χρησιμοποιείται ο όρος «Γεωπονίας». Στην περίπτωση αυτή θα περίμενε κανείς τα αναλυτικά προγράμματα σπουδών να περιέχουν κυρίως μαθήματα τεχνολογίας και εφαρμογών και στις περισσότερες περιπτώσεις κοινά για όλες τις σχολές των ΤΕΙ στις οποίες οι απόφοιτοί τους φέρουν τον τίτλο του «Τεχνολόγου». Κι αυτό γιατί η Τεχνολογία και οι εφαρμογές της δεν περιορίζονται σε συγκεκριμένα πλαίσια επιμέρους επιστημονικών κλάδων παρά μόνο δύναται να διαφοροποιηθούν σε τελικό στάδιο. Ως εκ τούτου, οι χρησιμοποιούμενοι όροι είναι ετεροβαρείς και επομένως ο δεύτερος όρος πρέπει να προσδιορίζει το τελικό στάδιο στο οποίο στοχεύει ο κύριος κορμός των αναλυτικών προγραμμάτων των σχολών μας. Με απλά λόγια και αποδεχόμενοι την αμέσως παραπάνω προσέγγιση, είμαστε «τεχνολόγοι» που σε κάποιο στάδιο των σπουδών μας ειδικευόμαστε στις εφαρμογές πάνω στην Γεωπονία ή στη Μηχανολογία κοκ. Δηλαδή είμαστε «Τεχνολόγοι (του κλάδου της) Γεωπονίας» ή «Τεχνολόγοι (του κλάδου της) Μηχανολογίας» κοκ.
Το παράδειγμα του τίτλου που φέρουν οι απόφοιτοι των ΣΤΕΓ αποτελεί ένα ελάχιστο δείγμα μόνο της συνολικότερης σύγχυσης που επικρατεί στο χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αλλά και στους χώρους που δραστηριοποιούμαστε επαγγελματικά.

Η πραγματικότητα…

Όσοι εργαζόμαστε στον ευρύτερο χώρο του γεωπονικού κλάδου, ανεξάρτητα αν είμαστε απόφοιτοι των ΤΕΙ ή των Πανεπιστημίων, γνωρίζουμε ότι οι «εφαρμογές» αποτελούν την πεμπτουσία της επαγγελματικής μας δραστηριότητας. Είναι δυνατόν οι γεωπόνοι να αποποιηθούν τον ρόλο τους, που επί δεκαετίες εκπληρώνουν, αυτόν της εφαρμογής της επιστήμης τους στο χωράφι και στην κτηνοτροφική μονάδα; Γιατί, τι άλλο μπορεί να σημαίνει η σύνδεση γνώσης και εφαρμογής που χρεώνεται δια νόμου στους τεχνολόγους; Από την άλλη, ποιος απόφοιτος Πανεπιστημίου, με μόνο εφόδιο την βασική εκπαίδευση που λαμβάνει, είναι σε θέση να προάγει την επιστήμη και να παράγει γνώση; Αλλά και αν υποθέσουμε ότι πράγματι η ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης στα Πανεπιστήμια είναι τόσο υψηλού επιπέδου, κάτι που δεν συνάγεται από την πλούσια αρθρογραφία στον ημερήσιο τύπο και σε διάφορα blogs, πολλών πανεπιστημιακών δασκάλων, η προσφορά θέσεων με πραγματικό αντικείμενο που να περιγράφεται από την πρόταση «…προαγωγή της επιστήμης και την παραγωγή γνώσης…» είναι αρκετή ώστε να καλύψει τις ανάγκες τόσο μεγάλου αριθμού γεωπόνων που περιμένουν, κι αυτοί μαζί με μας, στην ουρά προκειμένου να εξασφαλίσουν τον «επιούσιο»; H απόσχιση του νομοθέτη από την επαγγελματική μας πραγματικότητα είναι εμφανής και θα πρόσθετα, ύποπτη.
Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι οι παραπάνω ορισμοί του νόμου αφορούν αμέσως το ρόλο των ιδρυμάτων και εμμέσως των αποφοίτων τους στην αγορά εργασίας. Θα αποτελούσε λογικό ακροβατισμό μια τέτοια προσέγγιση αφού τα επαγγελματικά δικαιώματα των πτυχιούχων δεν μπορεί παρά να είναι αυστηρά προσηλωμένα στις διακριτές φυσιογνωμίες και την ουσία της αποστολής των αντίστοιχων Ιδρυμάτων ΤΕΙ – Πανεπιστημίων.


ΤΕΙ: Ο δεύτερος ( και καταϊδρωμένος) πυλώνας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Η ανυπαρξία ενός διακομματικού οργάνου που θα χαράσσει μακροχρόνια και με συνέπεια την πορεία της παιδείας, θα αξιολογεί και θα επανασχεδιάζει την τριτοβάθμια εκπαίδευση της χώρας, αποτελεί το μεγάλο ζητούμενο. Η ίδρυση σχολών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης χωρίς στρατηγικό σχεδιασμό και στα πλαίσια «…μιας πρόχειρης και αποσπασματικής πολιτικής…» η οποία «..ικανοποιούσε κάποιες τοπικές κοινωνίες που τις γέμιζε ΤΕΙ και πανεπιστήμια…» (βλ. πρ. ανάρτηση) τελικά συντηρεί την απαξίωση και οδηγεί στον μαρασμό κυρίως του πιο αδύναμου κρίκου, των ΤΕΙ.
Τα ΤΕΙ, παρ’ όλες τις προσπάθειες και μεταβολές των τελευταίων χρόνων, είναι εγκλωβισμένα στις εγγενείς αδυναμίες τους ορισμένες από τις οποίες επιλεκτικά παρατίθενται και είναι:

Η προβληματική εκπαιδευτική και κοινωνικοοικονομική σύνδεσή τους με την ελληνική πραγματικότητα (κρίση ταυτότητας και προσανατολισμού).
• Η ελλιπής χρηματοδότησή τους - από τον κρατικό προϋπολογισμό (έτος 2007) είναι της τάξης των 375 εκ.€, ενώ για τα πανεπιστήμια φθάνει στα 1028 εκ.€, για περίπου ίσο αριθμό σπουδαστών.
• Οι παρεμβολές στην πορεία των ΤΕΙ προς την (όποια) θεσμική τους ολοκλήρωση.
• Η αδυναμία οριοθέτησης διακριτών επαγγελματικών δικαιωμάτων μεταξύ εκείνων των σχολών ΤΕΙ-Πανεπιστημίων με αντίστοιχο γνωστικό αντικείμενο.


Σχολές Τεχνολογίας Γεωπονίας και Τεχνολογικά Πανεπιστήμια.
Η Διακήρυξη της Bologna
Τον Ιούνιο 1999 οι υπουργοί Παιδείας 29 Ευρωπαϊκών χωρών συνήλθαν στην Bologna και εξέδωσαν μια κοινή διακήρυξη, την γνωστή «Διακήρυξη της Bologna» με τον τίτλο «Ευρωπαϊκός Χώρος Ανώτατης Εκπαίδευσης» Βασικές κατευθύνσεις ήταν:

1. Υιοθέτηση ενός συστήματος εύκολα αναγνωρίσιμων και συγκρίσιμων τίτλων σπουδών
2. Υιοθέτηση ενός συστήματος βασισμένου σε δύο κύκλους σπουδών (προπτυχιακό-μεταπτυχιακό)
3. Καθιέρωση ενός συστήματος πιστωτικών μονάδων για την διευκόλυνση της κινητικότητος των φοιτητών από χώρα σε χώρα
4. Προώθηση και ενθάρρυνση της κινητικότητας των φοιτητών και καθηγητών με την άρση τυχόν εμποδίων
5. Προώθηση της Ευρωπαϊκής συνεργασίας στην διασφάλιση της ποιότητας των σπουδών και των πτυχίων
6. Προώθηση της Ευρωπαϊκής διάστασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Πηγή: http://www.teipir.net/

Στα πλαίσια των αλλαγών που συντελούνται σε Ευρωπαϊκό επίπεδο με χρονικό ορίζοντα το 2010, η ανάγκη εναρμόνισης της Ανώτατης Εκπαίδευσης στη χώρα μας με την υπόλοιπη Ευρώπη και η παγιωμένη απαξίωση των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων οδηγεί αρκετούς στη σκέψη ότι η μετεξέλιξη των ΤΕΙ σε Τεχνολογικά Πανεπιστήμια θα άρει τα εγγενή προβλήματα των ΤΕΙ (αναφερόμαστε σε εκείνες τις σχολές των ΤΕΙ ομοειδών κλάδων των Πανεπιστημίων) και ως πανεπιστήμια πλέον «.. θα προσφέρουν ουσιαστικές προοπτικές σε ένα ιδιαίτερα σημαντικό τμήμα των νέων που θέλουν να αναζητήσουν επαγγελματικές διεξόδους σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον, θα αξιοποιήσουν αποτελεσματικά τις ικανότητες των σημερινών και αυριανών σπουδαστών, θα λειτουργήσουν προς όφελος της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας γενικότερα, θα δώσουν ώθηση και δυναμισμό σε όλους αυτούς που θα υπηρετήσουν σε ευνοϊκότερες συνθήκες το νέο θεσμό και θα συμβάλλουν στην πρόοδο της επιστήμης, της έρευνας και της τεχνολογίας».


Το ερώτημα που τίθεται λοιπόν είναι με ποιόν τρόπο «…θα προσφέρουν ουσιαστικές προοπτικές…», για παράδειγμα, στους Τεχνολόγους Γεωπόνους όταν η «πανεπιστημιοποίηση» των ΣΤΕΓ δεν θα μπορεί από μόνη της ούτε να τους προσδώσει ταυτότητα ούτε και να οριοθετήσει μόνιμα το ρόλο των αποφοίτων τους στην αγορά εργασίας; Ας δούμε στο σημείο αυτό το ερώτημα του ΤΕΕ και του ΕΜΠ με αφορμή συζήτηση για τα επαγγελματικά δικαιώματα των πτυχιούχων ΤΕΙ του κατασκευαστικού τομέα : Ποιος θα είναι ανώτερος επαγγελματικά ο διπλωματούχος του Πολυτεχνείου με 5 έτη σπουδών και χωρίς μεταπτυχιακό ή ο πτυχιούχος ΑΤΕΙ με 4 έτη σπουδών και μεταπτυχιακό ; Φυσικά δεν είμαι αρμόδιος να απαντήσω σε μια τέτοια ερώτηση, ωστόσο δεν πρέπει να μας διαφύγει της προσοχής η έκφραση «ανώτερος επαγγελματικά» η οποία καταδεικνύει το προφανές, ότι δηλαδή δεν μπορούν να υπάρξουν σαφείς επαγγελματικές οριοθετήσεις μεταξύ πτυχιούχων ΤΕΙ και πτυχιούχων ομοειδών κλάδων των Πανεπιστημίων. Οι όροι του παιχνιδιού παίζονται στις λέξεις «ανώτερος» και «κατώτερος», με αποτέλεσμα να συντηρείται μια εξαμβλωματική κατάσταση (εξόχως δαπανηρή για τον Έλληνα φορολογούμενο) και οδηγεί τους πτυχιούχους ΤΕΙ και Πανεπιστημίων σε συγκρούσεις που συχνά πυκνά καταλήγουν στις αίθουσες των δικαστηρίων.

Η λύση

Κατά την άποψή μου μοναδική βιώσιμη λύση αποτελεί η κατάργηση των Τμημάτων Τ.Ε.Ι. ομοειδών με Τμήματα των Πανεπιστημίων και η ισοτίμηση (με τρόπους που θα αναζητηθούν) των μέχρι σήμερα πτυχιούχων με τους αντίστοιχους πτυχιούχους των πανεπιστημίων.
Οι τρόποι με τους οποίους θα επιτευχθεί η παραπάνω λύση δεν αποτελεί αντικείμενο της παρούσας ανάρτησης. Είναι βέβαιο ότι θα ανακύψουν πολλά προβλήματα και συγκρούσεις κατά την εφαρμογή της ωστόσο την θεωρώ μονόδρομο αν αναζητούμε μόνιμη λύση του προβλήματος. Γιατί το πρόβλημα της λεγόμενης Τεχνολογικής Εκπαίδευσης δυστυχώς δεν λύνεται με αποσπασματικά μέτρα. Πρέπει να επιβληθούν δραστικές μεταρρυθμίσεις στην ανώτατη εκπαίδευση και αυτό προϋποθέτει την ύπαρξη ηγεσιών, πολιτικών και συνδικαλιστικών, που θα αντιληφθούν οι μεν πρώτοι ότι τα ΤΕΙ δεν μπορούν να αποτελούν εκπαιδευτικά ιδρύματα μαζικής παραγωγής ανεπάγγελτων πτυχιούχων προσφέροντας μόνο μια δεύτερη ευκαιρία σε εκείνους τους υποψήφιους που αποτυγχάνουν να εισαχθούν στα πανεπιστήμια, ικανοποιώντας μόνο της τοπικές κοινωνίες ( εκμισθωτές σπιτιών, ιδιοκτητών bar, μπουζουκομάγαζων και άλλων «ευαγών ιδρυμάτων») οι δε δεύτεροι ότι πρέπει να αντιμετωπίσουν την σημερινή πραγματικότητα με αίσθηση δικαίου, να απεγκλωβιστούν από τις παγιωμένες συντεχνιακές τους αντιλήψεις και ας μην ξεχνούν ότι οι πτυχιούχοι των ΤΕΙ δεν είναι υποχρεωτικά «κατώτεροι» σε σχέση με τους πτυχιούχους αντίστοιχων Πανεπιστημίων και πολύ περισσότερο από εκείνους που προέρχονται από Χώρες (κυρίως των Βαλκανίων) με γενικώς θεωρούμενο υποβαθμισμένο επίπεδο σπουδών και που γίνονται αποδεκτοί «μετά βαΐων και κλάδων» στα Επιμελητήρια και στις επαγγελματικές τους Ενώσεις μόνο και μόνο επειδή το ίδρυμα από το οποίο αποφοίτησαν ονομάζεται Πανεπιστήμιο.


Οψόμεθα εις Φιλίππους
Μ.Λ.